triṁśikāvijñaptikārikāḥ
Entered
Ganguly,
Swati : Treatise in Thirty Verses on
Mere-consciousness, (Delhi, Motilal Banarsidass, 1992).
Vijñaptimātratāsiddhi, by Vasubandhu, Sanskrit ed. by
Dr. Mahesh Tiwary (Varanasi, 1967).
ātmadharmopacāro hi
vividho yaḥ pravartate |
vijñānapariṇāme
'sau pariṇāmaḥ sa ca tridhā || 1 ||
vipāko mananākhyaśca
vijñaptirviṣayasya ca |
tatrālayākhyaṁ
vijñānaṁ vipākaḥ sarvabījakam || 2 ||
asaṁviditakopādisthānavijñaptikaṁ
ca tat |
sadā sparśamanaskāravitsaṁjñācetanānvitam
|| 3 ||
upekṣā vedanā
tatrānivṛttāvyākṛtaṁ ca tat |
tathā sparśādayastacca
vartate srotasaughavat || 4 ||
tasya vyāvṛttirarhatve
tadāśritya pravartate |
tadālambaṁ manonāma
vijñānaṁ mananātmakam || 5 ||
kleśaiścaturbhiḥ
sahitaṁ nivṛtāvyākṛtaiḥ sadā |
ātmadṛṣṭyātmamohātmamānātmasnehasaṁjñitaiḥ
|| 6 ||
yatrajastanmayairanyaiḥ
sparśādyaiścārhato na tat |
na nirodhasamāpattau mārge
lokottare na ca || 7 ||
dvitīyaḥ pariṇāmo
'yaṁ tṛtīyaḥ ṣaṅvidhasya yā |
viṣayasyopalabdhiḥ
sā kuśalākuśalādvayā || 8 ||
sarvatragairviniyataiḥ
kuśalaiścaitasairasau |
saṁprayuktā tathā
kleśairupakleśaistrivedanā || 9 ||
ādyāḥ sparśādayaśchandādhimokṣasmṛtayaḥ
saha |
samādhidhībhyāṁ
niyatāḥ śraddhātha hrīrapatrapā || 10 ||
alobhādi trayaṁ vīryaṁ
praśrabdhiḥ sāpramādikā |
ahiṁsā kuśalāḥ
kleśā rāgapratighamūḍhayaḥ || 11 ||
mānadṛgvicikitsāśca
krodhopanahane punaḥ |
mrakṣaḥ pradāśa
irṣyātha mātsaryaṁ saha māyayā || 12 ||
śāṭhyaṁ
mado 'vihiṁsā hrīratrapā styānamuddhavaḥ |
āśraddhyamatha kauśīdyaṁ
pramādo muṣitā smṛtiḥ || 13 ||
vikṣepo 'saṁprajanyaṁ
ca kaukṛtyaṁ middhameva ca |
vitarkaśca vicāraścetyupakleśā
dvaye dvidhā || 14 ||
pañcānāṁ mūlavijñāne
yathāpratyayamudbhavaḥ |
vijñānānāṁ
saha na vā taraṅgāṇāṁ yathā jale || 15 ||
manovijñānasaṁbhūtiḥ
sarvadāsaṁjñikādṛte |
samāpattidvayānmiddhānmūrchanādapyacittakāt
|| 16 ||
vijñānapariṇāmo
'yaṁ vikalpo yadvikalpyate |
tena tannāsti tenedaṁ
sarvaṁ vijñaptimātrakam || 17 ||
sarvabījaṁ hi vijñānaṁ
pariṇāmastathā tathā |
yātyanyonyavaśād
yena vikalpaḥ sa sa jāyate || 18 ||
karmaṇo vāsanā
grāhadvayavāsanayā saha |
kṣīṇe pūrvavipāke
'nyadvipākaṁ janayanti tat || 19 ||
yena yena vikalpena yadyad
vastu vikalpyate |
parikalpita evāsau svabhāvo
na sa vidyate || 20 ||
paratantrasvabhāvastu vikalpaḥ
pratyayodbhavaḥ |
niṣpannastasya pūrveṇa
sadā rahitatā tu yā || 21 ||
ata eva sa naivānyo nānanyaḥ
paratantrataḥ |
anityatādivad vācyo
nādṛṣṭe 'smin sa dṛśyate || 22 ||
trividhasya svabhāvasya
trividhāṁ niḥsvabhāvatām |
saṁdhāya sarvadharmāṇāṁ
deśitā niḥsvabhāvatā || 23 ||
prathamo lakṣaṇenaiva
niḥsvabhāvo 'paraḥ punaḥ |
na svayaṁ bhāva
etasyetyaparā niḥ svabhāvatā || 24 ||
dharmāṇāṁ
paramārthaśca sa yatastathatāpi saḥ |
sarvakālaṁ tathābhāvāt
saiva vijñaptimātratā || 25 ||
yāvadvijñaptimātratve
vijñānaṁ nāvatiṣṭhate |
grāhadvayasyānuśayastāvanna
vinivartate || 26 ||
vijñaptimātramevedamityapi
hyupalambhataḥ |
sthāpayannagrataḥ
kiṁcit tanmātre nāvatiṣṭhate || 27 ||
yadālambanaṁ vijñānaṁ
naivopalabhate tadā |
sthitaṁ vijñānamātratve
grāhyābhāve tadagrahāt || 28 ||
acitto 'nupalambho 'sau jñānaṁ
lokottaraṁ ca tat |
āśrayasya parāvṛttirdvidhā
dauṣṭhulyahānitaḥ || 29 ||
sa evānāsravo dhāturacintyaḥ
kuśalo dhruvaḥ |
sukho vimuktikāyo 'sau
dharmākhyo 'yaṁ mahāmuneḥ || 30 ||
triṁśikāvijñaptikārikāḥ
samāptāḥ || ||
kṛtiriyamācāryavasubandhoḥ
|| ||